Rezistenca e meshkujve në kërkimin e ndihmës nuk është aspak një rastësi. Kjo rezistencë nuk është thjesht personale, por një ngarkesë e tërë simbolike e mësuar që u thotë meshkujve se të flasësh për të brendshmen është një formë e qartë dobësie. Moskërkimi i ndihmës psikologjike nuk është i lidhur direkt vetëm me faktin e të qënurit mashkull aq sa me kulturën tonë e të moskërkuarit ndihmë, por që padiskutim për meshkujt kjo bëhet akoma më e vështirë për shkak të pritshmërive ndaj burrave dhe roleve që pritet që ato të ndërmarrin.
Gjatë përvojës klinike, kam takuar meshkuj që shpesh vijnë në terapi vetëm pas një krize akute: një zhgënjim i thellë dashurie, një sulm paniku i papritur, një krizë ekzistenciale, etj. Pas këtyre simptomave të dukshme, shpesh fshihet një histori e gjatë përpjekjeje për të qenë “i fortë”. Përshkrimi më i përgjithshëm në terapi me meshkujt do të ishte: “E mbaja veten… sepse s’dija si të bëja ndryshe apo sepse kshu duhej”. Dhe në thelb kjo nuk është gabim sepse të gjithë kërkojnë të bëjnë përpjekjet e tyre për t’ia dalë në situatat me të cilat i përball jeta. Por kur ky qëndrim duket të jetë rrënjosur thellë në formën: ‘nëse je burrë, nuk mund të kërkosh ndihmë sepse kjo do të thotë dobësi’, duket të jetë përtej kulturës sonë por si një element i rrënjosur thellë në konstuktin e mashkullimit.
Meshkujt, që nga fëmijëria edukohen me ide të tilla si “djemtë nuk qajnë”, “bëhu burrë”, “përballoje vetë”, “mos të të shoh duke qarë”, “çfarë je ti, vajzë?”, etj. Këto nuk janë vetëm shprehje të zakonshme, janë urdhra që formësojnë mënyrën se si meshkujt ndërtojnë veten dhe përpunojnë ndjenjat duke formuar kështu konstruktin e tyre të mashkullimit. Sipas psikanalizës së S. Freud, e shprehur tek eseja “The Ego and the Id” mund të thuhet se superego-ja mashkullore është formësuar e ngurtë, ndëshkuese, e panegociueshme, dhe shpesh në shërbim të një ideali që nuk lejon përthithjen e dobësisë. Në këtë kuptim, shëndeti mendor i meshkujve nuk dështon për mungesë forcës, por për shkak të forcës së tepruar që mbartin pa të drejtë për ta lëshuar.
Ka një fragment që më rikthehet shpesh nga terapitë me pacientët meshkuj: ndjenja e izolimit të brendshëm, edhe kur janë të rrethuar nga njerëz. Nuk bëhet fjalë për vetmi sociale, por për një lloj vetmie të strukturës së vetes, si një boshllëk që është i zënë me funksione të përditshmërisë, por i zbrazët nga përpunimi emocional, e shprehur në “më duhet ta bëj”, “nuk kam zgjidhje tjetër”, “nuk mund të harxhoj kohë për veten”, “nuk mund t’jua tregoj të tjerëve”, “po se bëra unë – kush do ta bëjë”, etj”.
Shpesh, këta burra kanë mësuar të përballojnë gjithçka vetë. Sipas Winnicott ajo që e ndikon formimin e këtyre përjetimeve është një mungesë e “nënës mjaftueshëm të mirë” si një prani psikike që lejon përpunimin e vulnerabilitetit ose prania e një babai tejet ndëshkues apo me pritshmëri të fiksuara për konstruktin e mashkullimit.
Në një prej rasteve që kam pasur fatin të trajtoj, një burrë mbi të 40-tat, pasi arritëm të shkonim afër atij që S. Freud e quan “konfliktin themeltar”, në një moment teksa përpiqej të fshihte të vërteten e lotëve në sytë e tij, më shprehet “E vetmja herë që kam qarë para dikujt tjetër ishte kur më vdiq babai. Edhe atëherë, kisha turp sepse pritej që të isha unë ai që u jepja forcë të tjerëve”.
Ky turp nuk nuk mund të jetë thjesht turp personal. Ky është një manifestim i një kulture që e identifikon burrërinë me vetë-mohimin emocional edhe në rastet kur njeriu ka nevojë të jetë në kontakt me përjetimet e tij. Në klinikë, kjo shpesh paraqitet si depresion që maskohet në cinizëm, izolim, punë kompulsive apo madje edhe agresion. Rollo May tek “Man’s Search for Himself” thotë se ankthi tek burrat shpesh merr formën e “mungesës së mundësive për të qenë vetja në mënyrë të vërtetë”, pasi rolet që kërkohet të mbajnë janë më të forta sesa identiteti i tyre i brendshëm.
Shpesh më duhet të ndalem dhe të pyes: Si e përkthen ky burrë përbrenda përvojën e përjetimit emocional? A ka një gjuhë të brendshme për t’i folur vetes ndryshe nga komanda “kaloje vetë”? Për shumë, përgjigjja është jo.
Për të cituar Jung-un tek “Undiscovered Self”: ajo që nuk bëhet vetëdije, kthehet në fat.” Dhe për shumë burra, ky “fat” merr formën e një ndjenje të përhershme tensioni të brendshëm që nuk arrin të marrë emër.
Çështja nuk është se burrat nuk vuajnë, por që vuajtja e tyre nuk dëgjohet si vuajtje. Nuk shfaqet gjithmonë në formën e lotëve apo në fjalë, por në heshtje, në distancim, në shpërthime të papritura. Një nga sfidat më të mëdha në terapi është të ndihmosh një burrë të zbulojë se ndjenja nuk është tradhti ndaj identitetit të tij, por një mënyrë për ta rindërtuar atë. Psikoterapia nuk bëhet një fushëbetejë midis ndjenjës dhe “burrërisë”, por një vend ku të dyja mund të ekzistojnë në mënyrë të re: me integritet.
Kjo është arsyeja pse ndërgjegjësimi për shëndetin mendor të burrave nuk është thjesht një çështje sensibilizimi publik, por një punë e thellë kulturore dhe terapeutike. Duhet të ç’mitizojmë idenë se kërkimi i ndihmës është dështim. Në fakt, është një akt i jashtëzakonshëm force për të thënë: “Nuk dua më ta mbaj këtë peshë vetëm.”
Në fund, më vjen në mendje Viktor Frankl në librin “Në kërkim të kuptimit” kur thotë se: “Kur një burrë nuk mund ta ndryshojë situatën, ai sfidohet të ndryshojë veten.”
Nga përvoja klinike kam parë që ndryshimi i vetes për të cilin V. Frankl e ka fjalën këtu është një izolim dhe tërheqje emocionale që i vendos burrat të zgjedhin mes burrërisë dhe identitetit të tyre, pa të drejtën që të jenë të dyja.